Ўзбекистон — энергетика соҳасига хусусий инвестицияларни жалб қилишда стратегик ёндашув намунаси – Ўзбекистон янгиликлари – Газета.uz

Осиё тараққиёт банки (ОТБ) президенти Масато Канда 5 май куни Миланда бўлиб ўтган Осиё тараққиёт банкининг 58 йиллик йиғилиши доирасида Ўзбекистонни хусусий инвестициялар ҳисобига қайта тикланадиган энергетикани ривожлантиришга комплекс ва муваффақиятли ёндашув намунаси сифатида келтирди, деб хабар бермоқда «Газета.uz» мухбири.

Унинг сўзларига кўра, хусусий секторни ривожлантиришда узоқ муддатли таъсирни ҳисобга олиш керак. «Бизнинг мақсадимиз ривожланаётган мамлакатларга бозор тамойилларига асосланган барқарор, инклюзив иқтисодиётни қуришда ёрдам беришдир, бу эса келажакда расмий ривожланиш ёрдамига (ODA) муҳтож бўлмасликни англатади», — деди Канда.

Унинг таъкидлашича, хусусий секторни ривожлантириш учун маҳаллий контекстни ҳисобга олиш муҳим.

«Сўнгги йилларда биз қўллаб-қувватлаш барқарор, дастурий ва стратегик бўлиши кераклигига ишонч ҳосил қилдик. Бу узоқ муддатли самарага эришиш учун, айниқса, хусусий капитални сезиларли даражада сафарбар қилиш учун зарур. Бунга ёрқин мисоллардан бири — Ўзбекистонда қайта тикланувчи энергия бозорини ривожлантиришни ҳар томонлама қўллаб-қувватлашимиздир», — деди ОТБ раҳбари.

Канданинг таъкидлашича, Ўзбекистондаги ишлар барча босқичларни қамраб олган — бюджетни қўллаб-қувватлаш, энергетика секторини қайта қуриш бўйича сиёсий чора-тадбирларни ишлаб чиқиш ва «мамлакат учун яхши тузилган қуёш энергияси дастурига асос солган» бош режани ишлаб чиқишга кўмаклашиш.

Масато Канданинг таъкидлашича, бир вақтнинг ўзида ОТБ ДХШ битимлари бўйича консультация берган ва инвесторларнинг қизиқишини тўхтатиб турган асосий масалаларни ҳал қилишда иштирок этган.

«Биз инвесторларнинг электр энергиясини сотиб олувчининг кредитга лаёқатлилиги борасидаги хавотирларини камайтириш учун асосий лойиҳаларни тузиб чиқдик ва қисман кредит кафолатини амалга оширишда ёрдам бердик», — дея тушунтирди у.

Унинг сўзларига кўра, ушбу база асосида амалга оширилаётган лойиҳалар хусусий маблағларни сезиларли даражада сафарбар қилиш мумкинлигига мисол бўлган. Канда эришилган натижалар кўламини қайд этди, улар:

«Ўзбекистонда тижорат маблағларини жалб қилган ҳолда 3,5 ГВт дан ортиқ янги қуёш энергияси қувватларини қуриш ишлари амалга оширилмоқда. Кўпгина лойиҳалар энергия сақлаш тизимларини (батареялар) ўз ичига олади, бу эса энергия тизимининг барқарорлигини оширади».

ОТБ раҳбарининг маълум қилишича, мамлакатда электр энергияси етказиб бериш бўйича 4 млрд доллардан ортиқ шартномалар имзоланган ёки молиялаштирилган. Уларнинг баъзилари якуний истеъмолчилар учун паст тарифлар даражаси бўйича рекорд ўрнатди.

«Бугунги кунда Ўзбекистон энергетика бозори дунёнинг етакчи ўйинчиларини ўзига жалб қилмоқда. Ҳукумат билан ҳамкорлик, қўллаб-қувватлашимиз туфайли, хусусий капиталнинг кенг кўламли сафарбарлигини таъминлаш орқали соҳани ўзгартиришга ёрдам бердик», — деди Канда.

2030 йилга бориб Ўзбекистонда қайта тикланадиган энергия манбаларининг улушини Ўзбекистондаги умумий электр энергияси ишлаб чиқариш ҳажмининг 54 фоизигача ошириш режалаштирилмоқда (илгари 40 фоиз эди), деган президент Шавкат Мирзиёев декабрь ойида. Бу даврда қўшимча 19 минг мегаваттли «яшил қувватлар» барпо этилиши кутилмоқда.

2025 йилда умумий қуввати 4,5 ГВт бўлган йирик қуёш ва шамол станцияларини ишга тушириш, 785 МВт қувватга эга қуёш панелларини ўрнатиш, 225 МВт қувватга эга гидроэлектр станцияларини қуриш орқали электр энергияси ишлаб чиқаришда қайта тикланувчи энергия манбалари (ҚТЭМ) улушини 26 фоизга ва ишлаб чиқариш қувватларининг умумий таркибида 40 фоизга етказиш режалаштирилган.

Эслатиб ўтамиз, 2024 йил охирида президент умумий қиймати 3,7 миллиард доллар бўлган янги электр станциялари ва электр энергиясини сақлаш тизимини ишга тушириб, 2,5 ГВт қувватга эга олтита янги лойиҳа қурилишини бошлаб берганди. Давлат раҳбари буни энергетика соҳасидаги «тарихий воқеа» деб атаган.

2023 йил охирида президент Жиззах, Самарқанд, Сурхондарё, Бухоро ва Қашқадарё вилоятларида умумий қуввати 2,4 ГВт бўлган олтита «яшил» электр станциясини, Навоий вилоятининг Томди туманида эса шамол электр станциясининг биринчи босқичини ишга туширди.

ОТБ Ўзбекистонда

Осиё тараққиёт банки (ОТБ) ўтган йили Ўзбекистон билан 2024 — 2028 йилларга мўлжалланган янги ҳамкорлик стратегиясини ишга туширганини эълон қилди. Асосий вазифалар қаторида иқтисодиётни декарбонизация қилиш кўрсатилган. ОТБ энергетика инфратузилмасини модернизация қилиш, қайта тикланадиган энергия манбаларидан фойдаланишни кенгайтириш ва қазиб олинадиган ёқилғи учун субсидияларни қисқартиришга кўмаклашишни режалаштирмоқда. 2024 йилда банк энергетика секторини ислоҳ қилиш, жумладан, мустақил регуляторни яратиш учун 300 миллион доллар ажратди.

Аввалроқ Ўзбекистон, Қозоғистон ва Озарбайжон Энергетика вазирликлари, шунингдек, ОТБ ва ОИИБ Марказий Осиёдан Европага яшил энергия экспортини назарда тутувчи Каспий яшил энергетика йўлаги лойиҳаси бўйича техник-иқтисодий асослашни қўллаб-қувватлаш тўғрисидаги меморандумни имзолаганди.