Истанбулда Россия ва Украинанинг сўнгги икки йилдаги илк музокаралари ўтиши кутилмоқда. Нималар маълум?

15 май куни Истанбулда Россия ва Украина ўртасида 2022 йилдан бери биринчи марта урушни ҳал қилиш бўйича тўғридан-тўғри музокаралар бўлиб ўтиши кутилмоқда. Улар арафасида асосий дипломатик интрига Россия президенти Владимир Путин Украина етакчиси Владимир Зеленский билан шахсан учрашиш учун келиш-келмаслиги эди. «Газета.uz» бу ҳақда маълум барча маълумотларни тақдим этади.

Москва ва Киевнинг тўғридан-тўғри музокараларини ким таклиф қилди?

11 майга ўтар кечаси Путин Украинага 15 майдан бошлаб Истанбулда 2022 йилда тўхтатилган тўғридан-тўғри музокараларни олдиндан ҳеч қандай шартларсиз қайта бошлашни таклиф қилди. Унинг мурожаати Киевнинг европалик иттифоқчилари томонидан Москвага ўт очишни тўхтатиш ёки санкциялар қўллаш тўғрисидаги ультиматумга жавобан янграган. CNN`нинг ёзишича, бу, эҳтимол, Путин томонидан илгари муваффақиятли ва бир неча бор қўлланган вақтни чўзиш тактикасидир, аммо бу сафар, телеканалнинг таъкидлашича, у тескари таъсир кўрсатган.

Дастлаб Украина ва Европа давлатлари ўт очишни тўхтатиш бўйича келишувга эришилмагунча Россия билан музокаралар олиб бориш мумкин эмаслигини маълум қилганди. Аммо кейин вазиятга Дональд Трамп аралашди. 11 май куни кечқурун АҚШ президенти Украина Россиянинг Истанбулда учрашув ўтказиш таклифига зудлик билан рози бўлиши кераклигини айтди.

«Президент Путин Украина билан яраш битими тузмоқчи эмас. Бунинг ўрнига у пайшанба куни Туркияда учрашиб, қон тўкилишини тўхтатиш ҳақида келишиб олишни таклиф қилмоқда. Украина бунга зудлик билан рози бўлиши керак, — деб ёзди Трамп ўзининг Truth Social ижтимоий тармоғида. — Ҳеч бўлмаганда, улар битим тузиш мумкин ёки йўқлигини аниқлай олишади, агар мумкин бўлмаса, Европа етакчилари ва АҚШ вазиятни билади ва шунга мувофиқ ҳаракат қилади».

Шундан сўнг Зеленский ташаббусни ўз қўлига олиб, Истанбулга шахсан ўзи боришини эълон қилди ва Путинни ҳам шундай қилишга чақирди. «Мен шу пайшанба, 15 май куни Туркияда бўламан — ва Путинни Туркияда кутаман. Шахсан. Ва умид қиламанки, Путин бу сафар нега нимадир қила олмаслигининг сабабларини изламайди. Урушни тугатиш учун гаплашишга тайёрмиз. Пайшанба, Туркия», — деди Украина президенти.

Трамп бу таклифни кучайтириб, агар «фойдали бўлса», у ҳам Туркияга учиб келиши ва музокараларга қўшилиши мумкинлигини айтди.

Бироқ 14 май куни кечқурун Путин ҳам, Трамп ҳам Истанбулга келмаслиги маълум бўлди. Кремль маълумотларига кўра, Россия делегациясига президент ёрдамчиси Владимир Мединский бошчилик қилади.

Зеленский 15 май куни тушдан кейин Анқарага етиб келди ва Украинанинг кейинги қадамлари Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдоған билан учрашувдан кейин тушунарли бўлишини айтди. «Биз Россия делегациясининг даражаси қандай, улар қандай мандатга эга, улар ҳеч бўлмаганда бирор нарсани ҳал қила оладими ёки йўқлигини тушунишга ҳаракат қиламиз. Чунки Россияда ким қарор қабул қилиши ҳаммамизга маълум», — деди у.

Зеленскийнинг таъкидлашича, Украина делегацияси таркибига Ташқи ишлар вазирлиги, президент офиси, ҳарбийлар ва барча турдаги разведка вакиллари киради — буларнинг бари «кутилган адолатли тинчликка эришиш учун ҳар қандай қарор қабул қилиш» имкониятига эга бўлиш учун.

Туркияда АҚШдан давлат котиби Марко Рубио ва сенатор Линдси Грэм бўлиб турибди. Трамп, ўз навбатида, Россия ва Украина ўртасида тўғридан-тўғри тинчлик музокаралари ривожланса, Истанбулга келишга тайёрлигини маълум қилди. Путин нега Туркияга музокаралар учун келмагани ҳақидаги саволга Трамп шундай деди: «Агар мен бормасам, у нима учун келиши керак? Мен у ерда бўлмасам, Путин боради деб ўйламагандим».

Музокараларда кимлар иштирок этади?

Россия томонидан

Путин томонидан тасдиқланган Россия делегацияси таркибига қуйидагилар кирди:

• Россия президентининг ёрдамчиси Владимир Мединский, делегация раҳбари;
• ташқи ишлар вазири ўринбосари Михаил Галузин;
• Армия бош штаби бош бошқармаси бошлиғи Игорь Костюков;
• мудофаа вазири ўринбосари Александр Фомин.

Украина томонидан

Украина ҳукумати ҳозирча делегациянинг расмий таркибини эълон қилмади, аммо Зеленскийнинг март ойидаги фармойишидан кўриниб турибдики, Киевдан музокараларни олиб боришда қуйидагилар ваколатли:

• президент девони раҳбари Андрей Ермак, делегация раҳбари;
• ташқи ишлар вазири Андрей Сибига;
• мудофаа вазири Рустем Умеров;
• президент офиси раҳбари ўринбосари Павел Палиса.

Россия ва Украина делегациялари учрашувининг аниқ вақти ҳозирча эълон қилинмади. Россия ОАВлари ёзишича, у пайшанба кунининг иккинчи ярмида бошланиши мумкин.

Музокаралар давомида нималар муҳокама қилиниши мумкин?

CNN нашрининг таъкидлашича, Украина ва Россия «бир-биридан шунчалик узоқки, музокаралар кечса, улар нима ҳақида бўлиши аниқ эмас».

Зеленский Путин билан учрашувдан, агар у Истанбулга келса, ўт очишни тўхтатиш ва барча асирларни алмашишни кутаётганини айтди.

Путин, ўз навбатида, Россия «бу музокаралар давомида қандайдир янги сулҳлар, янги ўт очишни тўхтатиш ҳақида келишиб олиш мумкинлигини» истисно қилмаслигини, аммо уларнинг маъноси, унинг сўзларига кўра, можаронинг «асосий сабабларини» бартараф этиш эканини таъкидлади.

Путин таъкидлаётган «асосий сабаблар»га Россиянинг узоқ йиллик норозиликлари, жумладан, собиқ Совет Иттифоқи таркибига кирган Украинанинг суверен давлат сифатида мавжудлиги ва Совуқ уруш тугаганидан кейин НАТОнинг шарққа кенгайиши киради, деб ёзади CNN. «Буларнинг ҳеч бири Украина ёки унинг иттифоқчилари учун муҳокама мавзуси бўла олмайди», — дея таъкидлайди телеканал.