Бу ҳақда EurasiaPluse ахборот агентлиги хабар берди.
Пойтахтнинг Шайхонтоҳур ва Учтепа туманларидаги учта турар жой биносининг ён томонларига Николай Жарский муаллифлигида 1970-йилларда яратилган мозаикалар «қайтиб келди», деб хабар қилди «Газета.uz» мухбири.
Маҳобатли санъат асарлари 2021 йилда «Обод маҳалла» дастури доирасида бўялган. Моддий маданий мероснинг кўчмас мулк объектлари миллий рўйхатида ушбу мозаикалар мавжуд эмас.
Чилонзор-12 даҳаси 4а-уй торецидаги бўёқдан тозаланган мозаика.
Уларнинг тикланиши Payme тўлов хизмати ташаббусининг мозаикаларни Тошкентнинг визуал манзарасига қайтариш бўйича навбатдаги қадами бўлди. Компания лойиҳани 2023 йилда тўртта бинонинг безатилган деворларига реклама баннерларини жойлаштиришдан воз кечиб, ишга туширганди.
Payme маркетинг бўйича директори Нодира Шерматованинг сўзларига кўра, бир қарашда шаҳар миқёсида аҳамиятсиз бўлган бу қадам ижтимоий тармоқ фойдаланувчилари томонидан илиқ кутиб олинди ва қўллаб-қувватланди. Ўшанда компания учун мозаика акцияси бир марталик воқеа эмаслиги ва уни давом эттириш кераклиги тушунилди.
«Кўп йиллар давомида биз одамлар учун муҳим нарсаларни топишга ва уларни бу борада қўллаб-қувватлашга ҳаракат қилдик. Тошкент аҳолиси ўз шаҳрини чиройли ва ёрқин кўришни истайди, шунинг учун биз уларга буни бериш учун ҳаракат қилдик: бир неча йил олдин мозаикадан рекламани олиб ташладик ва қолганларни ҳам шунга чақирдик, бугун бўялганларини халос этамиз. Николай Жарский мозаикасидан бўёқни олиб ташлаб, биз шаҳарга унинг маданий кодининг муҳим саҳифаларини қайтарганимизни ҳис қилмоқдамиз», — деди Нодира Шерматова.
Нодира Шерматова. Фото: Payme.
Сўнгги ўнйилликда Тошкент мозаикаларининг тақдири ҳавас қиларли бўлди. Улар таъмирлаш ишлари пайтида бўялган, реклама баннерлари билан ёпилган; монументал санъатнинг баъзи асарлари шаҳар биноларни бузиш жараёнида йўқолганди. Мозаикага ўзбошимчалик билан муносабатда бўлиш жамоатчилик норозилигига сабаб бўлган ҳолларда вазиятни орқага қайтаришга муваффақ бўлишган, аммо муаммо давлат даражасига кўтарилмаган.
2021 йилда таъмирлаш ишлари пайтида собиқ Premier Hall кинотеатри биносининг фасадида «Кокилли қиз» панноси топилгач, ҳамма нарса ўзгарди. Рассом Альфред Мазитов томонидан Тошкент моделлар уйи учун яратилган асар йўқолган деб ҳисобланиб келинарди.
Топилмага муносабат билдирган жамоат арбоблари орасида ўша пайтда Ўзбекистон Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси кенгаши раиси ўринбосари лавозимида ишлаган Саида Мирзиёева ҳам бор эди. У турли даврларда яратилган мозаика паннолари Тошкентнинг ўзига хос хусусиятларидан бири эканини таъкидлаб, уларни асраб-авайлаш ва таъмирлашга чақирганди.
Ўшанда ташкилот ва Grace архитектура бюросининг монументал санъатни сақлаб қолиш ва модернизм архитектурасини замонавий мегаполис воқелигига мослаштириш бўйича йўл харитасини ишлаб чиқиш бўйича қўшма режалари маълум бўлган.
Ғунчадаги бўёқдан тозаланган мозаика.
Узоқ вақт давомида жамоатчилик ва айрим фаоллар томонидан олиб борилган бинолардаги мозаикаларни сақлаб қолиш учун курашга бизнес ва давлат идоралари фаол қўшила бошлади.
Ўтган баҳорнинг асосий воқеаси Ўзбекистон Вазирлар Маҳкамасининг қарори эълон қилиниши бўлди, унга кўра, Тошкент шаҳри ва мамлакат ҳудудларидаги 157 та мозаика панноси Моддий маданий мероснинг кўчмас мулк объектлари миллий рўйхатига киритилди.
2021 йилдан 2024 йил июнигача Тошкент шаҳри ҳокимлиги ҳузуридаги Рақамли ривожланиш департаменти, Ўзбекистон Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси, Маданий мерос агентлиги ва Монополияга қарши курашиш қўмитаси Payme тўлов тизими ташаббуси билан бошланган барча турар жой биноларини реклама баннерларидан озод қилиш кампаниясини ўтказди.
Ўтган йилнинг апрель ойида пойтахт Рақамли ривожланиш департаменти «Тошкент мозаикалари» веб сайтини ишга туширди, у бугунги кунгача сақланиб қолган ва йўқолган шаҳар мозаикалари ҳақидаги маълумотлар ва фотосуратлар мавжуд энг тўлиқ онлайн кутубхонадир. Лойиҳа янги монументал асарларни аниқлаш орқали ривожланишда давом этмоқда: ишга туширилган пайтда базада 334 та мозаика бўлган бўлса, бугунги кунда уларнинг сони 502 тага етди.
Фотима Абдураҳмонова. Фото: Payme.
Сайтдаги «Йўқотилган» тоифаси — Ўзбекистон Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси ва Маданий мерос агентлиги кўмагида Рақамли ривожланиш департаменти ва Payme орқали шаҳар ҳокимлигининг ҳамкорликдаги фаолияти учун майдон. Айнан унда Шайхонтоҳур ва Учтепа туманларида қайта тикланган учта мозаика мавжуд эди. «Тошкент мозаикалари» лойиҳаси илмий раҳбари Фотима Абдураҳмонованинг сўзларига кўра, тез орада тозалаш ва реставрацияга муҳтож бўлган яна иккита монументал санъат асари шаҳарга қайтарилади. Улар Миробод ва Олмазор туманларида жойлашган.
«Ушбу мозаикаларнинг барчаси Маданий мерос объектлари миллий рўйхатига киритилмаган, бироқ бу борада ишлар олиб борилмоқда. Ўзбекистон Маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси ҳамда Маданий мерос агентлиги ҳузуридаги Эксперт комиссияси томонидан нафақат Тошкент, балки бошқа шаҳарлардаги мозаикаларни ўз ичига олган манзилли рўйхат тузилди. У кўриб чиқилмоқда», — деди Фотима Абдураҳмонова.
Payme ҳамкорлар билан биргаликда Олмазор туманидаги «Фарҳод ва Ширин» монументал композициясини қайта тиклаш лойиҳаси устида ҳам ишламоқда, бироқ компания тафсилотларни эълон қилишга ҳали тайёр эмас.
Тозаланган мозаикаларни Боғкўча мавзеси 1 ва 3-уйлар ҳамда Чилонзор-12 мавзеси 4а-уй манзилларида кўриш мумкин.
Фото: gazeta.uz сайтидан олинди